Borsa İstanbul (BIST) son vakitlerde iktisatta değerli gündem hususlarından birisi oldu. BIST süratli yükselişlerle gündeme gelirken, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati de bunun nedeninin iktisatta artan üretim ve istihdam olduğunu belirten açıklamalarda bulundu. Lakin BIST bugün güne sert düşüşle başladı.
Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu Borsa İstanbul‘daki inişlerin ve çıkışların nedenini twitter hesabından 10 hususta açıkladı. İşte Kozanoğlu’nun borsaya ait değerlendirmesi:
NEDEN SÜRATLE YÜKSELDİ?
1- Yüksek enflasyon ortamında genelde şirketlerin piyasa bedellerinin enflasyona paralel artması beklenir. Nominal endeks yükselişi de aldatıcı bir ‘ne hoş kazanıyorum!’ yanılsaması yaratır.
2- Türkiye’de öbür yatırım araçlarının getirisinin düşüklüğü, örneğin Devlet İç Borçlanma Seneti (DİBS) faizlerinin yüzde 11 civarında seyretmesi, mevduat faizlerinin eksi gerçek faizi,dövizin nispi istikrar kazanması borsayı cazip kıldı. Bir kere yükseliş başlayınca ivme hızlandı.
3- Bankacılık dalının,özellikle de bu enflasyon ortamında Merkez Bankası’nın (MB) yüzde 13 faizle ucuza fonlamasının tesiriyle kârları çok kabardı. Bu da dala yönelişi hızlandırdı.
4- Hükümet yetkilileri başta Erdoğan ve Nebati borsanın yükselişiyle övünmeye başladılar. Temmuz net yanılgı noksan kalemindeki kaynağı bilinmeyen 5,5 milyar doların bir kısmının planlı formda borsaya girdiği kestirim edilebilir. Varlık Fonu’nun devrede olması da beklenen.
5- Sıcak paranın ülkeden süratle çıkışı, gerek borsada gerekse DİBS’te yabancı hissesinin yeterlice düşmesinin akabinde bir ölçü giriş oldu. Son 1 aydır 800 milyon dolar bir yabancı alımından kelam ediliyor. 2 Eylül haftasında ise net alımlar 97 milyon dolardı.
6- VİOP’ta açığa satanları sıkıştırma harekatı gerçekleşti. Bu yatırımcıların konum kapamak için zarurî alıma geçmeleri de endekste bir moment yarattı.
NEDEN SÜRATLE DÜŞTÜ?
7- Kaldıraçlı süreçlerde borsa yükseldikçe teminatların artışı nedeniyle yeni alım imkanları doğar. Bir defa düşüş başlayınca da zembereğin boşalması üzere teminat daveti nedeniyle panik satışları tetiklenir.
8- Amatör yatırımcılar ekseriyetle fiyatlar şiştikten sonra, “geri kalmayayım” dürtüsüyle vagona geç atlar. Bu noktada kaşarlanmış yatırımcılar treni usulce terk ederler.
9- Bugün ABD enflasyonunun beklenenden yüksek gelmesi süratli faiz artışlarının süreceği beklentisini güçlendirdi. Bu da doların kıymetlenmesini, bu haberi sevmeyen Wall Street’in düşüşünü getirdi. Global bir satış dalgası yayıldı.
10- Kısa müddette çok süratli yükselen, satış için bir mazeret arayan Borsa İstanbul da sert çakıldı. Burada muhakkak al-sat biçiminde bir yatırım tavsiyesi de yok. Geleceğe yönelik iner-çıkar iddiası de yapılmıyor.