Derleyen: Melike Sarıkaya / Milliyet.com.tr – ‘Gökkuşağı kamyonları’, havaya yaydığı ince su damlacıkları ile kentlerin kirliliğini azaltmayı hedefliyor. Ama alışılmışın dışındaki tahlil, daha karmaşık bir tartışmayı da beraberinde getirdi. Bu araçlar bilhassa ağır hava kirliliği yaşayan kentlerde tahlil olarak sunulurken, eleştirmenler ve çevreciler metodun sadece süreksiz bir düzgünleşme sağladığını ve sorunu kökten çözmediğini belirtiyor. Su kaynaklarının süratle azaldığı bir periyotta, bu kamyonların tonlarca su kullanarak atmosferdeki kirliliği azaltmaya çalışması ise tenkitlerin odak noktasında. Pekala, Çin’in büyük kentlerinde rastlanabilecek bu sis ve gökkuşağı perdesi, kirlilikle çabada bir ilerleme mi yoksa yalnızca bir yanılsama mı? Bu yol nasıl işliyor?
HAVADA BULUNAN TOZLARI TUTUYORMUŞ
Sis püskürten kamyonlar, Çin’de hava kirliliğiyle gayrette dikkat çeken bir tahlil olarak ortaya çıktı. Bu kamyonlar, havaya ince su damlacıkları püskürterek havadaki büyük kirletici partikülleri yakalamaya çalışıyor. Yani püskürtülen su buharı ile toz parçacıklarının yere inmesi amaçlanıyor. O esnada ise kamyonu takip eden bir gökkuşağı oluşuyor. Hatta bundan ötürü ‘gökkuşağı kamyonları’ deniliyor. Başlangıçta inşaat ve madencilik alanlarında toz denetimi için kullanılan kamyonlar, daha sonra kentlerde hava kirliliğini azaltma emeliyle kullanıma girdi. Bilhassa büyükşehirlerde her geçen gün artmakta olan hava kirliliği için tesirli bir tahlil olarak görülüyor.
Gökkuşağı kamyonları, gökyüzüne mikroskobik su damlacıkları püskürterek havadaki ziyanlı partiküllerin yere düşmelerini sağlıyor. Bilhassa küf, toz, polen üzere bedene çarçabuk giren 10 mikron boyutundaki parçacıklar ve bu çeşit parçacıkların yanması sonucu oluşan 2,5 mikron ile daha küçük boyutlardaki parçacıkların çekilip havanın temizlenmesi amaçlanıyor.
Kamyonların üstüne yerleştirilmiş olan sis topları sayesinde havaya püskürtülen su, geniş alanlara yayılıyor. Münasebetiyle kentlerdeki hava kalitesi güzelleştirilmeye, daha solunabilir bir hale getirilmeye çalışılıyor.
YÖNTEMİN MUVAFFAKİYET ORANI ŞAİBELİ
Ancak uygulamanın çevresel tesiri epeyce tartışmalı. Bazı araştırmacılar, sis püskürtme araçlarının yalnızca muhakkak alanlarda tesirli olduğunu, küçük ve daha tehlikeli parçacıkları yakalayamadığını ve o nedenle genel hava kalitesini güzelleştirmekte yetersiz kaldığını belirtiyor. Kamyonların büyük partikülleri tesirli bir biçimde yere indirebildiği konusunda hemfikir olunsa da daha küçük ve sıhhate en ziyanlı olan 2,5 mikron boyutlarındaki parçacıklar üzerinde tıpkı etkiyi gösteremediği düşünülüyor.
Sis püskürtme sürecinin yalnızca kısa vadeli ve hudutlu bir bölgedeki hava kalitesini güzelleştirdiği, yani kalıcı bir tahlil olmaktan uzak olduğu da öne sürülüyor. Birçok uzman ve araştırmacı sis toplarının hava kirliliği probleminin kökenine inmek yerine sadece yüzeyde bir rahatlama sağladığını, yeni bir tahlil geliştirilmesi konusunda çalışmalara bir an evvel başlanılması gerektiği savunuyor.
Gökkuşağı kamyonlarının büyük oranda su ve güç tükettiği de biliniyor. Mevcut bir sorunu çözmek gayeli farklı sıkıntılara yol açabilecek bir tahlile gidilmesi, sürdürülebilirlik konusunda da çeşitli soru işaretleri doğuruyor. Bilhassa Çin’in kimi bölgelerin su kaynaklarının kısıtlı olması, kısıtlı ölçüdeki suyun ise havayı temizlemek gayesiyle kullanılması sert tenkitlere ve tartışmalara sebep oldu. Su kaynaklarının kısıtlı olduğu bölgelerde ya da genel olarak su kıtlığı yaşanan bölgelerde bu teknolojinin kullanılmasının, mevcut doğal kaynakları verimsiz halde harcayacağı konusunda kaygılar mevcut.
GERÇEK KİRLİLİK SEVİYESİNİ SAKLIYOR MU?
Bunun yanı sıra kamyonların güç muhtaçlığı da bu tahlilin uzun vadede sürdürülebilir olup olmadığını konusunda tartışmalara açtı. Bazı çevreciler, bu araçların hava kalitesi bilgileri üzerinde süreksiz bir düzgünleşme yarattığını lakin gerçek bir uzun vadeli tahlil sağlamadığını ya da sağlayamayacağını öne sürüyor. O denli ki bu kamyonların yüklü olarak hava kirliliği ölçüm istasyonlarının yakınında kullanıldığı, istasyonların verdiği dataları süreksiz olarak güzelleştirdiği konusunda savlar da var. Bu durum ise hava kalitesi raporlarının gerçekte olduğundan daha olumlu sonuçlar vermesine yol açıyor ve gerçek kirlilik seviyelerinin gizlenmesine neden oluyor.
‘UZUN VADELİ VE KALICI DEĞİL TAHLİL GEREKLİ’
Sis püskürten kamyonlar ya da gökkuşağı kamyonlarının kısa vadeli bir rahatlama sağladığı bilinse de uzmanlar, bu kamyonların yerine kömür kullanımı üzere emisyon kaynaklarını azaltmaya yönelik daha kalıcı siyasetlerin devreye sokulması gerektiğini savunuyor. Yani Çin’in mevcut kaideler dahilinde hava kirliliğiyle çabada uzun vadeli ve kalıcı tahliller bulması gerekiyor. Bu doğrultuda ise yenilenebilir güç kaynaklarına yatırım yapmak, güç verimliliğini artırmak ve sanayi faaliyetlerinden kaynaklanan emisyonları azaltmak, hava kirliliği meselesinin kalıcı tahliline katkı sağlayabilecek adımlar ortasında.