Türkiye’de toplumsal güvenlik sistemi, çalışan ve emekli sayıları ortasındaki istikrarın bozulmasına işaret ediyor. Sigortalı çalışan sayısındaki artışa karşın, faal çalışanların emeklilere oranı düşmeye devam ediyor. Bu gelişmeler, emeklilik sisteminin sürdürülebilirliği konusunda tasaları artırıyor.
Türkiye’de sigortalı çalışanların sayısı yükselmeye devam ederken, aktif/pasif oranı düşüş göstermeye başladı. Yılın başına kıyasla, 58 vilayette bu oran olumsuz tarafta değişim gösterdi. Aktif/pasif istikrarı, maaş alanların ve çalışanların “dosya sayısı”na nazaran hesaplanıyor.
Bir evrak üzerinden eş ve çocuk üzere birden fazla kişi maaş alabildiği için iki başka bilgi açıklanıyor. SGK’nın bilgilerine nazaran, yıllara nazaran aktif/pasif istikrarı, haziran ayı prestijiyle 1,63’e kadar geriledi. Yıl başında bu oran 1,6 düzeyindeydi. Evrak sayısına ek olarak kişi bazında da benzeri bir durum kelam konusu. 2023 yılı sonunda, her 1 emekli ya da maaş alan bireye karşılık 1,58 çalışan bulunurken, haziran sonunda bu oran 1,55’e düştü.
Ekonomim’den Mehmet Kaya’nın haberine nazaran, yıllara nazaran bakıldığında, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) datalarında 2009-2017 ortasında 2 yıllık kısmi bir düşüşe karşın aktif/pasif oranında düzgünleşme görülmüş hatta, 2022 yılında 1 emekliye karşılık 2,1 çalışana ulaşılmıştı. 2023 ve 2024’te ise Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesiyle emekli sayısı daha süratli arttı ve istikrar tekrar 1,63’e geriledi. EYT evvel ile kıyaslandığında aktif/pasif istikrarında 0,5 puanlık düşüşe ulaşılıyor.
“ÇOZ SAYIDA KİŞİNİN YIĞILMASINA NEDEN OLDU”
Öte yandan yüksek enflasyon nedeniyle bu yıl emekli olacaklara 2025’te emekli olacaklara kıyasla daha yüksek aylık bağlanacak olması da çok sayıda kişinin yığılmasına neden oldu. Hükümet kanadından aylık bağlama oranlarında süreksiz bir güzelleştirme yapılabileceğine dair iletiler gelse de taahhüt nitelikli bir kelam şimdi verilmedi. Çalışan kişi sayısına, emekli aylığı alanların oranlanması, toplumsal güvenlik sisteminin gelecek sıhhati açısından kıymetli göstergelerden biri. Genel olarak 1 emekliye karşılık 2 çalışanın üzerinde olunması riskin az olduğunu gösteriyor. Gelecek perspektifi ise nüfusun yaş piramidine nazaran yapılıyor. Türkiye’de son devirde genç nüfusu oranında durağanlık başladı. 2030’lu yıllardan itibaren genç nüfus avantajı ortadan kalkacak. Her ne kadar uzmanlar emeklilik yaşının ilerletilerek sorunun çözülebileceğini belirtse de 2008’de yapılan düzenleme ile uzun müddet çalışmanın avantajının ortadan kalkması, çalışanların acilen emekli olmak istemesinde etken oluyor.
Aktif/pasif istikrarındaki bozulmanın gelecek devirde artabileceğine yönelik göstergelerden biri de vilayetler bazında bakıldığında da yıl başından bu yana 58 vilayette bu istikrarın bozulması oldu. Bilhassa istihdamın ağır olduğu vilayetlerde düşük de olsa bozulmanın devam ettiği gözleniyor.
SGK bilgilerinden derlenilen sayılara nazaran, Türkiye’de belge bazında aktif/ pasif istikrarı ortalarında İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Gaziantep, Adana, Sakarya, Bursa üzere sanayi ağır, nüfus olarak da yüksek vilayetlerin de olduğu 58 vilayette aktif/pasif oranında 0,01 puan ile 0,28 puan ortasında bozulma gözlendi Üç vilayette oran sabit kalırken, 20 vilayette güzelleşme oldu.
İyileşme olan vilayetler, turizm ağır Aydın, Antalya ve Muğla ile zelzele nedeniyle toparlanma müddetinde bulunan Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya, Hatay üzere vilayetlerde ağırlaştı. Bunların dışında, Edirne, Rize, Trabzon üzere vilayetlerde güzelleşme oldu. Aktif/pasif oranında güzelleşme 0,01 puan ile turizmde uygun bir devir geçiren Antalya’nın güzelleşme puanı olan 0,31 puan ortasında oluştu.
6 VİLAYETTE ÇALIŞANDAN FAZLA EMEKLİ BULUNUYOR
2024 haziran ayı itibariyle Türkiye’de 6 vilayette aylık-gelir alan kişi sayısının, çalışan kişi sayısından fazla olduğu görüldü. Bu vilayetler Balıkesir, Çorum, Giresun, Sinop, Zonguldak, Bartın olarak sıralandı. Aylık alan kişi sayısı, anne-kız üzere tek bir evraktan hak sahibi olarak aylık-gelir alanları kapsadığı için evrak sayısından daha yüksek.